Το σχολικό άγχος μπορεί να αρχίσει ακόμα και από την περίοδο του Nηπιαγωγείου, συνεχίζεται στο Δημοτικό, Γυμνάσιο και φυσικά κορυφώνεται με τις εξετάσεις για την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο.
Τι είναι άγχος:
Είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά το μυαλό και το σώμα σας σε κάθε νέα απειλητική ή συγκινησιακή κατάσταση.
Είναι βοηθητικό ή δημιουργικό:
Το άγχος σας δίνει περισσότερη ενέργεια ή προκαλεί εγρήγορση, που μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε σωματικές προκλήσεις, να επιλύσετε προβλήματα και να πετύχετε τους στόχους σας.
Είναι βλαβερό ή ζημιογόνο:
Όταν το άγχος συνεχίζεται χωρίς διακοπή για μεγάλα χρονικά διαστήματα μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους, πόνους στην πλάτη, ανορεξία, κούραση, κατάθλιψη και άλλα σωματικά συμπτώματα. Η οικογένεια μπορεί και πρέπει να παρέχει στον μαθητή ψυχολογική στήριξη. Να αποφεύγει τις πιεστικές συμβουλές για διάβασμα και τις διαρκείς υπενθυμίσεις για έλλειψη σοβαρής αντιμετώπισης των εξετάσεων από τον υποψήφιο.
Οι λόγοι αποτυχίας στις εξετάσεις έχει αποδειχθεί ότι οφείλονται κυρίως:
- Στην κακή προετοιμασία.
- Τη λανθασμένη ερμηνεία των ερωτήσεων.
- Την φτωχή, εκφραστικά, διατύπωση των απαντήσεων.
- Την έλλειψη κριτικού πνεύματος των υποψηφίων, που αδυνατούν πολλές φορές ν’ ανταποκριθούν σ’ όσα ακριβώς τους ζητούν.
- Το ανεξέλεγκτο άγχος.
Στην επιτυχία συντελούν παράγοντες, όπως:
- Η σωστή προετοιμασία & αυτοπεποίθηση.
- Η σιγουριά του εξεταζόμενου για τις ικανότητες του.
- Η υπομονή και επιμονή.
- Η θέληση για επιτυχία.
- Η ηρεμία και η μεθοδικότητα της σκέψης.
- Και φυσικά λίγη τύχη, όπως πάντα χρειάζεται στην ζωή.
Το άγχος αποτελεί τον πιο ύπουλο εχθρό των μαθητών και ενεργοποιείται κυρίως από αρνητικές σκέψεις που σχετίζονται με το φόβο της αποτυχίας. Ο μαθητής ανησυχεί ιδιαίτερα για τη διαδικασία της εξέτασης και σκέφτεται πως εάν αποτύχει θα απογοητεύσει τους γονείς του καθώς δεν θα έχει κατορθώσει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες τους. Στην ελληνική κοινωνία τα παιδιά μεγαλώνουν με την αντίληψη πως πρέπει κανείς να εισέλθει οπωσδήποτε σε κάποια πανεπιστημιακή σχολή, έτσι ώστε να αποκτήσει με την αποφοίτησή του ένα καταξιωμένο επάγγελμα (γιατρός, καθηγητής, δικηγόρος), να θεωρείται επιτυχημένος άνθρωπος και να εξασφαλίσει το μέλλον του.
Οι γονείς πολλές φορές είναι ιδιαίτερα πιεστικοί με αποτέλεσμα να έρχονται σε σύγκρουση με τον έφηβο που βιώνει μεγάλη ένταση την περίοδο της προετοιμασίας για τις πανελλήνιες εξετάσεις. Το έντονο και μη ελεγχόμενο άγχος συνοδεύεται από σωματικές ενοχλήσεις, όπως πονοκεφάλους, στομαχικό άλγος, διατροφικές διαταραχές, δυσκολίες στον ύπνο και συχνούς εφιάλτες, ταχυκαρδία, αίσθημα ζάλης, τάση λιποθυμίας κ.ά. Συχνά εξαιτίας του άγχους οι έφηβοι αρνούνται να διαβάσουν, εμφανίζουν σημαντική πτώση στη σχολική τους επίδοση, δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν, έχουν τάσεις φυγής, εμφανίζουν επιθετική συμπεριφορά και θυμό, είναι ευερέθιστοι και μπορεί να κλαίνε με το παραμικρό.
Στρατηγικές χειρισμού του άγχους προς τα παιδιά:
• Προσέξτε τη διατροφή. Μειώστε την κατανάλωση καφεΐνης, γιατί αυξάνει τη νευρικότητα και περιορίστε την ποσότητα της ζάχαρης και των λιπαρών. Καταναλώστε πολλά φρούτα, φυσικούς χυμούς και λαχανικά που σας δίνουν ενέργεια, πνευματική διαύγεια και θωρακίζουν το ανοσοποιητικό σας σύστημα.
• Ασχοληθείτε με δραστηριότητες που σας ευχαριστούν και σας χαλαρώνουν, όπως ο χορός, μια βόλτα με φίλους, η μουσική, η σωματική άσκηση στα διαλείμματα της μελέτης σας.
• Κάντε διαλείμματα κατά τη διάρκεια της μελέτης. Οργανώστε όσο μπορείτε καλύτερα την ύλη για διάβασμα και υπογραμμίστε με χρωματιστούς μαρκαδόρους τα σημεία που σας δυσκολεύουν περισσότερο, ώστε σε αυτά να δώσετε μεγαλύτερη έμφαση και να κάνετε περισσότερες επαναλήψεις.
• Μη μένετε ξάγρυπνοι, για να διαβάσετε, γιατί εξαντλείτε τον οργανισμό σας με αποτέλεσμα να μειώνεται η επίδοσή σας. Σκεφτείτε θετικά και υπενθυμίστε στον εαυτό σας τα δυνατά σας σημεία και τις ικανότητές σας (π.χ. επιτυχίες σε τεστ, επαινετικά σχόλια που δεχτήκατε από τους καθηγητές σας) σε όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας σας για τις εξετάσεις.
• Προσπαθήστε να αντικαταστήσετε τις αρνητικές σκέψεις με θετικές (αντί για φράσεις "θα γράψω άσχημα", " θα μπλοκάρω και θα τα ξεχάσω όλα την ώρα της εξέτασης", "δεν θα θυμάμαι τίποτα από όσα έχω διαβάσει", "θα είναι δύσκολα τα θέματα", "θα υπάρχουν παγίδες", κάντε δηλώσεις με θετικό περιεχόμενο όπως "πιστεύω σε μένα", "έχω προετοιμαστεί κατάλληλα", "θα τα καταφέρω μια χαρά" και "όλα θα πάνε καλά".
• Αποφύγετε τις επαναλήψεις της τελευταίας στιγμής. Μη μπαίνετε στη διαδικασία να συζητάτε τελευταία στιγμή με άλλους τι γνωρίζετε καλά και τι όχι. Κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα ψυχοφθόρο και δεν σας βοηθά σε καμία περίπτωση αφού μόνο πανικό μπορεί να σας προκαλέσει.
• Πάρτε βαθιές αναπνοές (ισόποσες εισπνοές - εκπνοές) και χαλαρώστε, εάν νιώσετε έντονο άγχος στη διάρκεια των εξετάσεων και σκεφτείτε κάτι όμορφο (π.χ. τις καλοκαιρινές διακοπές και τη θάλασσα).
• Διαβάστε τα θέματα προσεκτικά και με ηρεμία. Την ώρα της εξέτασης φροντίστε να δώσετε προσοχή μόνο στο γραπτό σας και να συγκεντρωθείτε εκεί σαν να μην υπάρχει κανένας άλλος γύρω σας. Φροντίστε να απαντήσετε πρώτα στα θέματα που γνωρίζετε καλύτερα. Ακόμη και εάν οι άλλοι παραδώσουν σύντομα τα γραπτά τους, εσείς ξαναδιαβάστε τις απαντήσεις που έχετε δώσει άλλη μια φορά εφόσον υπάρχει το απαιτούμενο χρονικό περιθώριο.
Ορισμένες συμβουλές προς τους γονείς είναι οι ακόλουθες:
• Καλό είναι να προετοιμάσουν τον έφηβο για κάθε ενδεχόμενο, να τονίσουν στο παιδί πως η αποτυχία είναι κομμάτι της ζωής και πως δεν υπάρχει κανένας λόγος να νιώσει ντροπή σε περίπτωση που δεν τα πάει καλά για το τι θα πουν οι άλλοι. Επιπλέον να τονίσουν πως υπάρχουν πολλές άλλες εναλλακτικές λύσεις για τις σπουδές και την επαγγελματική του σταδιοδρομία.
• Οι γονείς θα πρέπει να εξασφαλίσουν ένα ήρεμο περιβάλλον την περίοδο της προετοιμασίας των παιδιών για τις εξετάσεις, να αποφεύγουν τη φασαρία και τις συγκρούσεις και να προσπαθούν να μην προκαλούν δυνατούς και ενοχλητικούς θορύβους την ώρα της μελέτης.
• Επίσης, θα πρέπει οι γονείς να οπλιστούν με υπομονή, για να κατορθώσουν να αντέξουν τον εκνευρισμό των εφήβων και να μην τον εκλαμβάνουν προσωπικά και οδηγούνται σε διαπληκτισμούς.
• Δεν είναι βοηθητικό για το παιδί να λέμε εκφράσεις, όπως: "δεν πειράζει εάν δεν τα πας καλά", "σιγά τώρα μην αγχώνεσαι, δε χάθηκε και ο κόσμος". Το παιδί έχει ανάγκη από ψυχική στήριξη και επιβεβαίωση, οπότε ο γονιός θα πρέπει να του δίνει κουράγιο και δύναμη και να του δείχνει πως πιστεύει σε αυτό χρησιμοποιώντας φράσεις του τύπου "θα τα πας μια χαρά, αφού έχεις κάνει τόσο καλή προετοιμασία" και να ανατρέχει σε επιτυχίες του στο παρελθόν, οι οποίες αποτελούν πάντα ρεαλιστικά γεγονότα (καλή επίδοση και βαθμολογία του παιδιού και επιτυχία σε διαγωνίσματα).
Να έχετε πάντα στο μυαλό σας πως οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι μεν ένα καλό εισιτήριο και χαρίζει σημαντικά εφόδια στον επιτυχόντα, αλλά δεν καθορίζουν τη ζωή, το μέλλον και την επαγγελματική εξέλιξη των εφήβων. Σε περίπτωση αποτυχίας είναι πολύ σημαντικό να παραμείνετε κοντά τους, να τους δείξετε την αγάπη σας και την αποδοχή σας, να τα ενθαρρύνετε, να τα επαινέσετε για την προσπάθεια που κατέβαλαν, να τονίσετε πως πιστεύετε σε αυτά και στις δυνατότητές τους και να τα βοηθήσετε να βρουν εναλλακτικές οδούς για την εκπαίδευση και τη μελλοντική τους επαγγελματική πορεία βασισμένες στις ικανότητες, στις κλίσεις, στις δεξιότητες που διαθέτουν και στα ενδιαφέροντά τους.
